"Julian Jaynes (Princeton): świadomość istnieje zaledwie 3-4 tysięcy lat.
Język początkowo był dosłowny, najpierw pojawiły się rzeczowniki, później asocjacje opisujące świat wewnętrzny.
Czasowniki abstrakcyjne pochodzą od konkretnych pojęć, np. w sanskrycie: "być" - "bhu", czyli rosnąć; "jestem" - "amsi", czyli oddychać (ang. "am", niem. "atmen").
Świadomość: synteza działania obu półkul mózgu. Cechy:
* projekcja czaso-przestrzenna;
* wybór sceny, modelu, treści umysłu;
* projekcja personifikacji "ja" w przestrzeni i w czasie;
* narracyjny wybór spójnych sekwencyjnych zdarzeń;
* skojarzenia i asymilacja doświadczeń.
Do -1500 roku słowa mają tylko znaczenia konkretne (np. w Illiadzie).
Psyche = "oddech" a nie "dusza".
Niepełna integracja półkul mózgu?
Prawa zarządza głosami bogów, lewa wykonuje.
Stres: zamiast świadomości wyboru polecenie - głos autorytetu.
Halucynacje słuchowe w schizofrenii - często komentarze zdarzeń.
Drażnienie kory skroniowej: wywołuje głosy krytykujące, doradzające, nakazujące ...
M. Persinger: stymulacja lewego płata dolnoskroniowego wywołuje poczucie mistycznej obecności.
Wizje, brak poczucia czasu, rytm i muzyka, intuicja - sacrum, wynik halucynacji.
Rządy teokratyczne sprzed 10 tys. lat: władcy-bogowie (jeszcze do połowy XX wieku w Japonii!), "ślepe" posłuszeństwo.
Wieża Babel - ślad z okresu, gdy słyszano zbyt wiele głosów?
W greckich eposach boskie głosy informują o decyzjach.
Anarchia po upadku teokracji w Asyrii i w Japonii trwała setki lat.
Pismo alfabetyczne, ok. -2000 lat, Egipt.
Rozwój lewej półkuli, myślenie samodzielne - opór bogów.
"Fajdros" Platona: bóg Tot nauczył sztuk i pisma lud króla Tamuza, który go tak krytykuje (ustami Sokratesa):
Ten wynalazek niepamięć w duszach ludzkich posieje, bo człowiek, który się tego wyuczy, przestanie ćwiczyć pamięć; zaufa pismu i będzie sobie przypominał wszystko z zewnątrz, ze znaków obcych jego istocie, a nie z własnego wnętrza, z siebie samego. Więc to nie jest lekarstwo na pamięć, tylko środek na przypominanie sobie. Uczniom swoim dasz tylko pozór mądrości, a nie mądrość prawdziwą. Posiędą bowiem wielkie oczytanie bez nauki i będzie się im zdawało, że wiele umieją, a po większej części nie będą umieli nic i tylko obcować z nimi będzie trudno; to będą mędrcy z pozoru, a nie ludzie mądrzy naprawdę.
Po -1500 roku pojawiają się w literaturze metafory i decyzje zależą od ludzi (np. w Odysei).
Trudno zweryfikować taką teorię: mogą pomóc badania literackie i językoznawcze.
Świadomość pierwotna widoczna u zwierząt, refleksyjna tylko u dorosłych ludzi?
Plamy na czole i reakcja dzieci oraz szympansów.
"Interpretator" w lewej półkuli mógł powstać niedawno, okresie historycznym.
Umysły, postrzeganie świata zmienia się z pokolenia na pokolenie.
Nie będzie czasu na dalszą naturalną ewolucję mózgu! Niedługo zaczniemy naprawiać i udoskonalać mózgi.
Logika i intuicja? Czy są dwa sposoby myślenia?
Myślenie intuicyjne - oparte na pamięci i reakcjach emocjonalnych, doświadczeniu, postrzeganiu całości, trudne do zwerbalizowania.
Myślenie logiczne - trudne, więc zdarzają się pomyłki, ale wyższość intuicji jest fikcją.
Uszkodzenia lewej półkuli: trudności z mówieniem, pisaniem, czytaniem, matematyką.
Uszkodzenia prawej półkuli: trudności z rozpoznawaniem struktur geometrycznych, twarzy, trudności z rysowaniem, percepcją muzyki.
Dominacja prawej półkuli - artyści, humaniści; lewa - naukowcy, umysły ścisłe.
Prawa półkula - Wschodni mistycyzm, lewa półkula - Zachodni racjonalizm (R. Ornstein).
Prawa półkula - lepiej zintegrowana z układem emocji.
Media widziane lewym okiem wydają się mniej przyjemne, wrogie, niesmaczne.
Lewa półkula tłumi strachy prawej.
W snach prawa półkula dochodzi do głosu, ale trudno to zwerbalizować.
Odkrycia we śnie - rozpoznawanie struktur?
We śnie istnieje czasem obserwator - część lewej półkuli, komentator? "Kto pyta"?
We wszystkich językach prawe = prawidłowe, słuszne, lewe = oszukańcze.
Prawo, prawda, prawidłowo, po prawicy.
Lewus, lewizna, leworęczny, lewy interes.
"left" = "porzucony", linkisch, gauche - niezdarny.
Nie podajemy lewej ręki. Tabu leworęczności?
Leworęczni byli niebezpiecznymi wojownikami? Ang. "left-handed" = podstępny
U Australopiteków ok. 80% praworęcznych.
Teoria MacLeana: podział mózgu na trzy struktury.
Zespół R (reptilian), pień i śródmózgowie;
świat gadów.System limbiczny - emocje, zachowania społeczne; świat ssaków.
Kora nowa - język, abstrakcje; świat ludzi i naczelnych.
Rytualistyczno-hierarchiczne aspekty - zespół R, gady.
Emocjonalne, altruistyczne - układ limbiczny, ssaki i ptaki.
Rozum, myślenie, planowanie - kora, naczelne i delfiny.
Zachowanie człowieka - oddziaływanie tych trzech struktur mózgu.
Freud:
* Id - natura zwierzęca, zespół R
* Ego - emocje, struktura osobowości, układ limbiczny.
* Superego - świadomość społeczna, odpowiedzialność, cechy abstrakcyjne.
Inny podział Freuda: przeżycia i działania świadome, podświadome i przedświadome.
Niewłaściwe odwołania do podświadomości u Freuda pokutują do dzisiaj.
Z grubsza prawda, ale u ssaków układ limbiczny uległ przekształceniu.
Kora nie jest tylko dodatkiem! Tworzy z pozostałymi obaszarami jedną, funkcjonalną i neuroanatomiczą całość, do pewnego stopnia kontrolując struktury podkorowe. Mechanizmy działania uwagi regulują jaka informacja do kory dopływa.
Sens wyodrębnienia układu limbicznego od innych struktur podkorowych bywa kwestionowany.
Dlaczego po tylu latach ewolucji struktury gadów nie zostały wyeliminowane? Główne przyczyny są dwie:
Do czasu rozwoju społeczeństw osiadłych (a więc nie dawniej niż kilkanaście tysięcy lat) agresja stanowiła szansę na przetrwanie i ochronę swojego terytorium, trudno by więc było znaleźć nacisk na selekcję pozbawiającą człowieka niższych instynktów. Nowe struktury mózgu pozwalają na pewien kompromis pomiędzy koniecznościa wspólpracy w grupie a ochroną interesów osobistych. Natura eksperymentuje i widać duże zróżnicowanie, od altruistów poświęcających się całkowicie dla dobra innych do egoistów, zajmujących się tylko sobą.
Ewolucja nie jest wszechmocna i nie projektuje inteligentnie swoich produktów. Z punktu widzenia genetyki niemożliwe jest cofnięcie się do punktu zero i zaczęcie od nowa; rozwój kory nowej mózgu (neocortex) pokazuje jak obecna, 6-warstwowa kora powstaje z prostszej kory starej, cofając się krok do tyłu i budując dalej nowe warstwy. Nie ma możliwości zmiany całego planu życia i zaczęcia od nowa, poza oczywiście zniszczeniem całego życia i rozpoczęciem od bakterii, ale wtedy historia się powtórzy ..."
Więcej znajdziesz tutaj:
http://www.fizyka.umk.pl/~duch/Wyklady/kog-m/01.htm