Socrates uważał się za uprawnionego do krytyki , bo gdy inni ulegali złudzeniu, mniemali , że wiedzę posiadają , on miał świadomość swej niewiedzy . Wiedział przez to coś czego nie wiedzieli inni ; nazywał to „wiedzą niewiedzy”.
- Sokrates jest mędrcem (sophos), choć jego nauka niczego nie dodaje do tego, o czym wszyscy już wiedzą. Jeśli niewłaściwe postępowanie rodzi się z niewiedzy, gdyż ludzie mylą się często, sądząc, iż to, czego chcą, jest rzeczywistym dobrem ("Nikt nie jest zły z własnej woli"), to złym uczynkom zapobiec można za pomocą wiedzy. Otóż Sokrates, który wie, że nic nie wie, tym samym wie więcej niż ci, którzy myślą, że wiedzą, ponieważ oni nie wiedzą, że nie wiedzą.
Sokrates (469-399 p.n.e) , urodził się w Atenach jako syn rzeźbiarza Sofroniska i położnej Fajnarety . W młodości prawdopodobnie uprawiał zawód ojca , natomiast w późniejszym czasie kiedy został nauczycielem etyki w Atenach , wzorował się , jak mówił w żartobliwej przenośni , na swej matce , wszelako z tą różnicą , że dopomagał swoim uczniom do rodzenia nie dzieci , lecz pięknych i mocnych myśli . Nie posiadając bogactw , posiadał jednak – przynajmniej z początku , bo później zubożał – dostateczny majątek by się wykształcić filozoficznie , służyć wojskowo jako hoplita i nauczał bezinteresownie .
Sokrates był niewątpliwie jednym z najzwyklejszych ludzi , którzy kiedykolwiek żyli na ziemi. Cielesna brzydota i duchowa piękność Sokratesa są jednym z paradoksalnych kontrastów , w które obfitowały niezwykłe dzieje jego życia .
Na duchową piękność składa się jego wielkoduszność , inteligencja i panowanie nad namiętnościami , patriotyzm i humor . Z humorem pozostaje w związku właściwa Sokratesowi ironia i przekora .Posiadał szczególny dar zadziwiania bliźnich . Zawsze był jakiś inny niż oczekiwano . Jego wyjątkowa osobowość stanowiła wciąż niewyczerpane źródło wciąż nowych niespodzianek, zbijających z tropu ludzi nawet najbardziej z nim zżytych
Pisano o nim wiele już w starożytności , a później od czasów Odrodzenia , zainteresowanie jego osobą jeszcze wzrosło , tak iż posiadamy dziś olbrzymią literaturę o jego postaci.
Sokrates żądał zasadniczo „uświadomionego mówienia”: każdy miał sobie jasno zdawać sprawę ze znaczenia wyrazów , których używał , i panować nad nimi . Można zatem powiedzieć , że żądał właściwie „jasnego myślenia” , z tym ważnym dodatkiem , że o „jasności” tego myślenia nie stanowiły jak my byśmy byli skłonni przypuszczać definicje pojęciowe i ich formalna znajomość , lecz coś donioślejszego . „Jasne myślenie” Sokratesa posiada ogromną energię czynną , jest miarodajne dla czynów, podczas gdy wyrażone w słowach i mniej lub więcej wadliwe definicje są zdaniem filozofa zbyt słabe , by rządzić czynami. Należą wprawdzie do „jasnego myślenia” , ale jako jego część intelektualna , której wartość polega nie tyle na samych osiągnięciach , gdyż żadna definicja nie zadowala całkowicie , ile raczej na szczerym wysiłku , by zdobyć i osiągnąć w miarę najcenniejszą definicje .
Jego głównym celem było wyjaśnienie lub raczej jasne uświadomienie sobie właściwej treści myślnej , całych zdań , bądź poszczególnych wyrazów .
Dla Sokratesa wyrazy „wiedzieć” i „robić” pozostawały w nierozerwalnej spójni, tak więc ucząc świadomego mówienia i co za tym idzie świadomej wiedzy ,uczył równocześnie już przez nią wytyczonego postępowania i działania.
Sokrates znalazł do niego drogę dzięki swej pasji dialektycznej i żywiołowej
potrzebie niewzruszonych przekonań moralnych , które się krystalizują nie podczas spokojnej lektury , lecz w ogniu współzawodnictwa i żarliwych dyskusji .
Dialektyczna metoda Sokratesa była podwójna : negatywna i pozytywna .
Pierwsza , negatywna polegała na ironii ( ośmieszanie samo chwalców , doprowadzenie ich do samokrytyki i przygotowywanie słuchaczy do szukania tego , czego nie wiedzą ) i na dialektyce (stawianie pytań , analiza odpowiedzi przez dalsze pytania i doprowadzenie uczniów do wniosków , bezpodstawność ich dotychczasowych twierdzeń ) .
Metoda pozytywna miała być według Sokratesa jakby sztuką położnictwa umysłowego ; polegała na takim stawianiu pytań i takim kierowaniu odpowiedziami , aby w końcu osiągnąć podstawowe określenie jakiegoś pojęcia. Mniemał bowiem , że każdy człowiek nosi w sobie wiedzę , ale jej sobie nie uświadamia , że trzeba mu w tym dopomóc , trzeba wydobyć zeń prawdę .Metodę tą Sokrates spełniał przy pomocy pytań . Metoda jego była metoda wspólnego szukania .
Sokrates postępował w ten sposób , że dzielił pytania złożone na najprostsze i dawał im formę rozjemczą , tak iż odpowiedź nie wiele tylko wymagała samodzielności i sprowadzała się do powiedzenia : „tak, czy nie” . Pytaniami takimi przyciskał do muru , zmuszał do dawania odpowiedzi . Odpowiedź na proste pytania etyczne musiała wypadać trafnie , nie wymagała bowiem żadnych specjalnych wiadomości , lecz tylko rozsądku , który każdy posiada .
Celem filozofii jest według Sokratesa poznanie i wiedza , ale nie w powiązaniu ze światem przyrody , ani nawet przez wzgląd na jej formalny charakter , lecz tylko samopoznanie rozumowe oparte na samoobserwacji psychologicznej .
To samopoznanie daje wiedzę , która w rozumieniu Sokratesa ma być główną cnotą ludzkiej działalności . Człowiek wiedzący działa rozsądnie , a postępuje tak dlatego , że usilnie szuka i znajduje coraz to jaśniejsze pojęcie tego , co dobre , sprawiedliwe i uczciwe. Mając zaś wiedze o tym , co dobre , sam staje się dobry , sprawiedliwy i uczciwy . Dlatego też wystarczy wiedzieć co to jest dobro , aby dobrze postępować , gdyż zło , zdaniem Sokratesa , jest tylko wynikiem nieświadomości tego , co dobre .
Cnota i moralność są w tym rozumieniu wiedzą , która jako taka zapewnia człowiekowi godne postępowanie i sprawiedliwe regulowanie stosunków miedzy ludźmi .
Cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem . Sokrates mawiał , że rad by posłać do piekieł tego kto pierwszy rozdzielił dobro i pożytek . Ale związek obu widział nie w tym iż dobro jest zależne od pożytku , lecz , przeciwnie , iż pożytek zależny jest od dobra . Tylko to co dobre jest naprawdę pożyteczne .
Ludzie dlatego często błądzą i działają wbrew własnemu pożytkowi że nie wiedzą co jest dobre . Sokrates był przeciwieństwem utylitarysty, ale stojąc na stanowisku nierozdzielności dobra i pożytku często wyrażał się tak samo jak utylitaryści : twierdził , że czyn jest niezawodnie dobry , gdy wypływa zeń pożytek , a zalecając sprawiedliwość czy lojalność , wysiłek w pracy , czy kompetencję w zawodzie , powoływał się na płynącą stąd korzyść .
Podobnie rozumiał również stosunek dobra do szczęścia : szczęście związane jest z cnotą , bo z cnoty wynika . Sokrates twierdził iż szczęśliwy jest ten , kto posiada największe dobro , a największym dobrem jest cnota . Wszelkie zło pochodzi ze nieświadomości . Według Sokratesa nikt umyślnie i ze świadomością zła nie czyni .
Przedmiotem filozofii jest więc u Sokratesa nie rzeczywistość zewnętrzna czy przyroda , ale człowiek jako istota mająca umiejętnie korzystać ze swego rozumu dla osiągnięcia pełni szczęśliwości . Filozofia zatem ma się zajmować zagadnieniem szczęścia , ograniczając człowieka do jego etyczno-rozumnej działalności . Filozofia ma stworzyć arystokratycznego mędrca , zdolnego ukrócić demokratyczną swobodę moralną i polityczną .
Filozofia Sokratesa przekształca się w etykę , której zadaniem jest wychowanie ludzi mających się znać na tym , co dobre, i tym samym szczególnie przysposobionych do rządzenia i kierowania innymi.
Cały text tutaj:
http://historica.pl/index.php?section=rzym&dzial_id=24&action=forumWiecej&id=326465&page=3